20 گام براي تحصيل موفق در دانشگاه

نشريه پرسمان يادداشتي را براي شناخت راه و روش صحيح تحصيل دانشجويان و موانع پيش روي ايشان منتشر ساخته است. در اين يادداشت آمده است: آدمي زاييده فرصت هاست و فرصت ها در بستر زمان تعريف شده اند.
دوران دانشجويي، دوران شدن، بهره گرفتن و سوخت گيري علمي و عملي است؛ از اين رو، 20گام در اين مقاله، ما را با مفاهيم و مرحله هاي مهم پيرامون تحصيل آشنا مي كند كه خواندن آن، برخي جهت هاي فعلي ما را مورد تاكيد يا تغيير و اصلاح قرار مي دهد؛ پس با ما همراه باشيد در 20منزل «تحصيل مناسب در دانشگاه». 
1) تحصيل مناسب در دانشگاه
آغاز مقاله امروز ما، ازجان دبليوسانتراك 1، مولف معروف روان شناسي سانتراك است. او معتقد است كه يكي از موفقيت هاي حرفه اي در طول عمر، تحصيل مناسب در دانشگاه است.
دوران دانشگاه، دوران جست و جو، كشف، خلق، ابداع و شدن است و اگر در اين برهه از عمر، در وجود خود جست وجوي دقيقي بكنيم، مي بينيم كه هزاران قدرت در اختيار داريم كه قابليت فعليت دارند.
2) چرا تحصيل؟
امروزه اگر از دانشجويان سوال كنيد كه چرا به دانشگاه آمده اند، جواب هاي مختلفي مي شنويد، عده اي براي رشد و تعالي خود آمده اند. عده اي براي كار و آينده شغلي و عده اي براي به دست آوردن شرايط اجتماعي بهتر و خلاصه خيلي از دلايل ديگر؛ اما به هر دليلي كه وارد دانشگاه شده باشند، انتظار دارند تحصيل و دانشگاه براي آنها يك تجربه مثبت و ارزشمند باشد؛ زيرا به قول اديسون، آدمي از تجارب مثبت، شاهراه هاي زندگي را جست وجو مي كند.
3) مشكل كجاست؟
با اين وجود، هنوز برخي از دانشجويان كه در اين دوره قرار دارند، شايد ندانند كه اوج توان و رقم زدن فرصت ها را در درون خود دارند و در نتيجه نمي توانند از وقت خويش، حداكثر بهره را ببرند و حتي گاهي احساس مي كنند كه نمي توانند كاري را كه وظيفه دارند، انجام بدهند؛ در حالي كه مشكل اين نيست؛ مشكل اين است كه آنان نمي دانند آن را چگونه انجام دهند. نكات بعدي، راهگشاي اين مسئله است.
4) نگرش درست
اساس نگرش درست به تحصيل در دانشگاه، عامل رقم زدن موفقيت هاي بعدي است؛ از اين رو، آغاز ترم بايد بگوييد: درس مي خوانم و ياد مي گيرم و با شروع ترم، با شركت مرتب در كلاس ها و انجام تكاليف، به مرور درس ها بپردازيد. در اين صورت، در طول ترم، بارهاي كسب دانش، سبك تر مي شوند. از اين جهت، دانشجويان به سه دسته تقسيم مي شوند.
الف) عده اي روش تدريجي را اتخاذ مي كنند؛ يعني در طول ترم تحصيلي، يادگيري و تكاليف را تقسيم مي كنند و آهسته و پيوسته با محتوا و مفاهيم درس ها پيش مي روند. اينان در آخر ترم، راحت تر هستند.
ب) عده اي هيجاني عمل مي كنند؛ يعني در برخي درس ها يا در بعضي ايام، با برنامه دقيق كار مي كنند و سپس در روزهايي ديگر از ترم تحصيلي، به خمودي روي مي آورند كه البته اين روش، آدمي را عصبي بار مي آورد.
ج) روش تلمباري؛ در ين روش، از آغاز ترم تحصيل تا اواخر، صرفا حضور در كلاس و انجام تكاليف خيلي ضروري صورت مي گيرد؛ ولي از مطالعه مستمر، دقيق و مداوم خبري نيست. اين مسئله، در پايان هر ترم، مشكلات و فشارهاي زيادي به دانشجويان وارد مي كند و غالبا شكست در تحصيل يا افتادن مكرر از واحدها، در اين روش روي مي دهد.
5) مطالعه مستمر
اين جمله معروف است كه يكي دو روز قبل از ترم اول، براي برخي از دانشجويان، چند سال طول مي كشد. اين نكته تا حد زيادي درست است و بيشتر شامل افراد دسته سوم است.
با وجود مشكلات موجود، هميشه دانشجوياني موفق مي شوند كه عزم خود را براي درس خواندن، تحصيل و تحقيق در طول مدت تحصيل، به صورت برنامه ريزي شده، جزم كرده باشند. مطالعه مستمر، يك هديه بزرگ براي شما دارد و آن آرامش است.
6) عامل موفقيت
ملزم بودن به انجام دادن كارها، مهم ترين عامل موفقيت در دانشگاه است.
برتراند راسل مي گويد: آدم هاي بي نظم، هميشه فرداها را ملاك عمل قرار مي دهند و آدم هاي دانا، ديروز را به تسخير درآورده، براي امروز برنامه دارند و فردا را نيز در ظرف امروز مي بينند2.
7) موضع شكست چيست؟
بسياري از دانشجويان، از همان ابتدا، موضع آدم شكست خورده را مي گيرند و چون مي پذيرند كه كاري نمي توانند بكنند، هيچ تلاشي نمي كنند، ولي تنها راهي كه مي تواند آنها را از اين حال نجات دهد، همانا شناخت موضع شكست است و موضع اصلي، به استقبال آن رفتن است.
اساسا ما انسان شكست خورده نداريم؛ بلكه اين ما هستيم كه شكست را به سمت خود جهت مي دهيم.
ترس ها، ترديدها و در خود ماندن ها، فرد را مبدل به برده زمان مي كند. وقتي در شرايطي واقعي مي شويد كه ظاهرا به بن بست رسيده ايد، چه بايد بكنيد؟3
8) خروج از بن بست
راه خروج از بن بست، سه چيز است؛
1) باور و ايمان به توان بي پايان درون انسان.
2) يك شروع محكم، با برنامه و دقيق كه بسيار لذت بخش است.
3) تغيير ديد و نگرش معيوب قبلي و تبديل آن به يك نگرش مثبت، اميدوار و با تأمل در مسائل.
اين سه عامل، سه كليد طلايي هستند.
نيوتن مي گفت: اگر من به جايي رسيده ام، براثر ايمان، كار و كوشش است؟از وي سؤال كردند: چطور موفق به اين اكتشافات زياد شديد؟ وي جواب داد: با تأمل مستمر در آنها. او درباره يك موضوع، آن قدر فكر و تأمل مي كرد كه برايش همانند روز روشن مي گرديد.
9) شروع محكم چيست؟
براي شروع محكم تحصيل در دانشگاه، داشتن يك برنامه خوب، ضروري است. در بسياري از دانشگاه ها، افراد موفق و مصمم، موفقيت هاي خود را مديون آغاز (Start) خوب مي دانند. آگاهي از درس ها، دقت در انتخاب ها، مشورت با افراد آگاه، دوستي با دانشجويان ترم بالاتر و تقسيم كلاس ها در طول چند روز هفته، از مزاياي انتخاب و حركت درست تحصيلي است.
شروع محكم، نوعي قبول زحمت مستمر براي جايابي علمي در ذهن است.
الكساندر هاميلتن مي گويد:
مردم گاهي علت موفقيت مرا در اين مي دانند كه داراي نبوغ هستم و حال آن كه آن چه از نبوغ خود اطلاع دارم، آن است كه خيلي زحمت كش هستم.
10) ابوتمام
درباره «ابوتمام حبيب الطايي» گفته شده است كه او در ايام جواني، سقايي بيش نبود و با فروش آب، امرار معاش مي كرد؛ ولي براثر سعي و كوشش، كارش در شاعري به مرتبه اي رسيد كه ملقب به «خاتم الشعرا» گرديد. به راستي چرا؟ پاسخ روشن است؛ اراده، خواستن و غلبه بر وضع موجود و زندگي خطي.
خداوند مي داند كه در درون ما انسان ها، قدرت هايي نهان است كه مي توانند ما را به هر درجه اي از كمال برسانند و جالب اين كه كليد گشودن اين قفل ها هم در دست ماست. چرا قفل را نمي گشاييم؟ بياييد به جاي شكستن در، به جاي شكستن قفل، به جاي گريه و زاري و شكست پشت اين در و قفل، كليد را جست وجو كنيم. اين كليد، شايد در دست ما باشد.
اگر نيمه تمام هستيم، تا عمر ما تمام شده است، به راحتي مي توانيم ابوتمام شويم.
11) تلاش براي موفقيت
بزرگمهر مي گويد: «بايد لب فرو بست و به جاي نكوهش بخت، شانس، دنيا و…، ذهن، بازو، جسم و فكر را فعال كرد؛ كار كرد؛ دم نزد و يقين نمود كه كليد طلايي كاميابي، تلاش، كار و كوشش است5.
تلاش به منظور موفقيت، كمال و پيشرفت، از خصوصيات برجسته انسان هاست6.
12) خط مشي گذاري
آشنايي با خط مشي ها، خط مشي گذاري و شناخت خط مشي هاي كلي هر درس، ما را در تعامل با آن دانش ياري مي دهد. از اين رو، راه ديگر يك شروع خوب، آشنايي با خطوط اصلي درس هاست. خط مشي درس ها را از لابه لاي تدريس استاد، سرفصل ها و مطالب كلي جلسه اول يا سرفصل هر استاد كه به صورت مكتوب ارائه مي شود، مي توان فهميد و براساس آن خط مشي ها، مي توان حركت كرد.
13) بهره وري از زمان
ما همه به وقت آزاد نياز داريم؛ وقتي كه در آن وظيفه اي در قبال ديگران نداريم و مي توانيم آن را صرف استراحت و تفريح كنيم؛ ولي در اوقات فراغت، زمان را فراموش مي كنيم و يك دفعه متوجه مي شويم كه دقت چنداني براي انجام كارهايي كه بايد انجام بدهيم، نداريم. هيچ مهارتي در دوران تحصيل در دانشگاه، مهم تر از تنظيم وقت نيست.
اگر از زمانتان به خوبي استفاه نكنيد، تحصيلات دانشگاهي تان و به دنبال آن، اهداف زندگي تان كه به آن بستگي دارد، لطمه خواهند خورد.
14) رابطه موفقيت و كوشش
موفقيت، احساس زيبايي است كه نتيجه كوشش فرد است؛ پس در دوران دانشجويي كه بهترين فرصت شدن است، موفقيت را احساس كنيم.
? اگر در اين دوران، همواره به دنبال اين هستيد تا ديگران شما را تأييد كنند،
? اگر هميشه دوست داريد كه بدانيد ديگران درباره شما چه نظري دارند،
? اگر پيش از آن كه به رضايت دروني خودتان فكر كنيد، خود را نيازمند آن مي بينيد كه اطرافيان از شما راضي باشند،
? اگر پيوسته لازم مي بينيد به ديگران نشان دهيد كه كارهاي پسنديده و درست است،
? اگر دائماً در حال سبك و سنگين كردن روابط خودتان با ديگران هستند و اگر مدام خود را وابسته به اشخاص معروف و مهم معرفي مي كنيد،
بايد بگوييم كه به طور دردناكي خود را گرفتار كرده ايد؛ ولي يقيناً اين گونه نيستيد و بايد اطمينان پيدا كنيد كه موفقيت هاي شما، ثمره كوشش هاي شماست و اين لذت بخش است7.
15) تقويم ماهيانه
افراد موفق، تابع برنامه هاي آينده گرا هستند؛ از اين رو، تقويم ماهيانه و تنظيم فعاليت ها در طول يك ماه آينده، سه هديه به ما مي دهد؛
1) آرامش.
2) تعريف برنامه ها در قالب زمان و مشخص شدن اهداف آينده.
3) تحقق خيلي از خواسته ها.
براي اين كار، يك تقويم ماهيانه تنظيم كنيد. اين، اولين روش تنظيم وقت به صورت مكتوب است؛ چون به شما اجازه مي دهد تا با يك نگاه بفهميد كه در هفته هاي بعد، بايد چه كار كنيد. در تقويم ماهيانه، براي يادداشت ها و كارهاي بعدي هم جاي خالي بگذاريد.
16) نتيجه بخشي
اديسون مي گويد: «هيچ يك از اختراعات من، محصول تصادف نيست. وقتي كه معتقد شدم فلان كار نتيجه بخش است، خودم را به آن كار مي بندم و تجربه هاي مختلف مي كنم تا كامياب شوم و به نتيجه برسم.»
زندگي ما، مملو از فرصت هايي است كه مي دانيم به نتايج كام بخش و ارزشمند مي رسند. گاهي كاهلي، تنبلي، نداشتن سرعت عمل و…، باعث خراب شدن آن فرصت ها مي شود.
ديزرائيلي مي نويسد:
موفقيت از آن آدم هاي داراي سرعت عمل است وگرنه آدم هاي مردد و كاهل، آن قدر طول مي دهند كه همه چيز خراب مي شود8.
17) هدف گرايي
محققان متوجه شده اند كه وقتي اشخاص، به ويژه در طول تحصيل، اهداف مشخص، كوتاه مدت و هيجان انگيز دارند، پيشرفت آنها بيشتر مي شود.
براي آن كه ببينيد چقدر هدف گرا هستيد، ميزان صادق بودن جملات زير را در مورد خودتان بسنجيد و براي هر يك از آنها، يكي از سه گزينه صحيح، غلط و مبهم را انتخاب نماييد:
1) من براي خودم، هدف هاي بلند مدت و كوتاه مدت دارم.
2) من وقتم را تنظيم و كارهايم را اولويت بندي مي كنم.
3) من هميشه فهرستي از كارها تهيه مي كنم و اكثر كارهايم را با موفقيت انجام مي دهم.
4) من براي كارهايم زمان تعيين مي كنم و هميشه آنها را پيش از موعد انجام مي دهم.
5) من هميشه دقت مي كنم تا به اهدافم برسم.
6) حتي وقتي مشكلات زياد مي شوند، من از برنامه غافل نمي شوم.
7) من هميشه به دنبال طراحي اهداف جالب هستم.
اگر از بين گزينه هاي فوق، پنج مورد صحيح باشد، شما انسان هدف گرايي هستيد.
18) چند راه مفيد
1) از هيجانات منفي، زائد و عقده اي در اين دوران بپرهيزيد.
2) بسياري از عصبانيت ها، ريشه در ناداني، ناآگاهي و قضاوت هاي عجولانه دارد؛ پس همه چيز را با تأمل بررسي كنيد.
3) لحظات شاد را غنيمت بشماريد.
4) در دوران دانشجويي، ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانيد.
5) مطالعات تكميلي درس ها و حتي مطالعه غيردرسي را فعال كنيد.
6) فرهنگ تفسير مثبت را در زندگي تان تقويت كنيد.
19) خردمندي
دوران دانشجويي، دوران خردمندي و خردورزي است. جايگاه شما در جامعه، بسيار مهم، ارجمند و عزيز است؛ پس قدر آن را بدانيد. مهم ترين مسائل در اين دوران عبارتند از:
1) سوخت گيري علمي و پژوهشي و به دنبال كسب علم و روش مندي رفتن.
2) خردمندكردن روح خستگي ناپذير و جست وجوگر خود.
3) جست وجوگر بودن؛ نه مصرف كننده علم بودن.
4) انجام تكاليف به صورت علمي و خلاق.
20) انقلاب شناختي
بهترين دوران عمر، دوران جواني و بهترين كار در اين دوران، اشتغال به تحصيل است. داشتن تفكر انتقادي، استدلالي و حل مسئله اي، شما را در يك توفان مغزي 9 قرار مي دهد. تفكر عميق و ارزيابانه، مستلزم دانش دقيق و سپس كاربرد آن دانش و تجزيه و تحليل درست و تركيب و ارزشيابي آن است.
اگر مي خواهيد به اوج شناخت يا انقلاب شناختي برسيد، خوب بياموزيد و خوب تجزيه و تحليل كنيد.
به قول يكي از روان شناسان، اگر خوب تجزيه و تحليل 10نكنيم، ممكن است هم تجزيه شويم و هم به تحليل برويم.
پس بدانيد كه شما مي توانيد در مرحله شناخت، يك معجزه گر باشيد؛ كافي است با برنامه، در برنامه و به سمت اهداف ارزشمند گام برداريد. در اين صورت، آينده از آن شماست.
حسين خنيفر
پي نوشت ها:
ISBN 469-713-375-1 7th ed Psychology Context 3002 Johnw Santrock
.2 رحمت نژاد، انديشه بزرگان، شركت انتشارات جزيل، تهران.
.3 The Secret Door to Success 8991 Florence Scovel Shinn
.4 رضا باقي زاده، رمز موفقيت بزرگان، انتشارات گاه سحر، تهران.
.5 جعفر سبحاني، رمز پيروزي مردان بزرگ، انتشارات نسل جوان، قم.
.6 اميرعلي محبي، به سوي فردا، مؤسسه فرهنگ و دانش، تهران.
.7 PP46-5 Strings Pulling Your Own 0991 W Wayne Dayer
.8 تي پي شپرد، آموزش زنده، ترجمه احمد آرام، مؤسسه انتشارات اميركبير، تهران.
.9 Brain Storming.
.01 Analysis.
روزنامه كيهان (www.kayhannews.ir)